KONU 13: DİYALİZERİN YENİDEN KULLANIMI (REUSE)

Diyalizerler ilk kullanımı takiben yıkama ve dezenfeksiyon işlemlerinden sonra bir sonraki seansta aynı hasta için yeniden kullanılabilirler (reuse). Ekonomik nedenlerle gündeme gelen bu yöntem reuse işleminden sonra diyalizde istenmeyen diyalizer reaksiyonlarını azaltabilmeleri nedeniyle özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygınlaşmıştır. Bu ülkedeki diyaliz hastalarının % 70'inde reuse uygulaması yapılmaktadır. Reuse uygulaması için önerilen kurallara uyulduğunda etkin ve güvenlidir. Özellikle hollow-fiber diyalizerlere reuse işlemi uygulanmakta ve üniteler arasında farklılıklar olmakla birlikte bir diyalizere ortalama 10 kez reuse işlemi uygulanmaktadır.

REUSE İŞLEMİ

Reuse işlemi elle (manual) veya otomatik yöntemlerle yapılabilir. Otomatize cihazların (Renatron, Echo, Seratronic..) kullanım protokolleri farklılıklar gösterir. Reuse işlemi yıkama, temizleme, diyaliz etkinliğinin ölçümü, dezenfeksiyon basamaklarını içerir. Diyalizer liflerini korumak ve pıhtı oluşumunu engellemek amacıyla kan hastaya heparinli salin ile gönderilir.

Rezidüel (residual, kalan) kanın temizlenmesi ters ultrafiltrasyon ile de yapılabilir. Diyalizer makineden çıkarıldıktan sonra en kısa zamanda yüksek basınçlı yıkamaya alınmalıdır. Temizleme işleminde % 1 veya daha düşük konsantrasyonda sodyum hipoklorit, % 3 veya daha düşük hidrojen peroksit, % 2 veya altında perasetik asit kullanılabilmektedir. Fiber (lif) hasarı nedeniyle oluşabilecek sızıntılar için basınç testi, membran klirensi için hacim testi ve in vitro KUF (ultrafiltrasyon sabitesi) testi uygulanarak diyaliz etkinliği belirlenir.

Dezenfeksiyon bir sonraki kullanım öncesi uygulanmalıdır. Formaldehit, renalin ve glutaraldehit bu amaçla kullanılmaktadır. İşlem sonrası diyalizerde anormal renk ve görünüm var ise yeniden kullanılmamalıdır. Dezenfektan bir sonraki diyalize kadar diyalizerde kalır ve sonraki kullanım öncesi diyalizerin dezenfektan maddeden tamamen temizlenmesi gerekir. Durulama işlemi protokolleri kullanılan dezenfektan maddeye göre farklılıklar gösterir.

Reuse işlemi uygulanan bir diyaliz ünitesinde diyalizerin hangi hastaya ait olduğu, reuse uygulama tarihi, kaçıncı kez uygulandığı, diyalizer etkinliği testleri ve işlemi yapanın adı diyalizere yapıştırılmış etiket üzerine yazılmalıdır.

Diyalizerler bir sonraki diyalize kadar uygun bir yerde saklanıp yeniden kullanım öncesi etiketteki bilgiler kontrol edilmelidir.

REUSE UYGULAMASININ YARAR VE ZARARLARI

Diyalizerlerin yeniden kullanımı diyaliz seansı maliyetini azaltır. Reuse işlemi kompleman aktivasyonunu ve sterilizasyonda kullanılan etilen oksit kalıntısını azaltmaktadır. Özellikle biyouyumu düşük olan selülozik membranlarla yapılan diyaliz sırasında görülen istenmeyen akut etkilerin reuse uygulamasıyla azaldığı ileri sürülmüştür. Reuse uygulamasının lipid peroksidasyonu ve serbest oksijen radikalleri oluşumu üzerine olumlu etkileri bildirilmiştir. Mortalite oranlarında azalma bildirilmekle birlikte tersini savunan çalışmalar da vardır. Reuse uygulamasının uzun dönemdeki etkileri tartışmalıdır. Reuse uygulamasında kullanılan kimyasal maddeler hasta ve personel için zararlı olabilir. Diyalizerde rezidüel formaldehit düzeyleri yüksek olduğunda hemoliz ve erken transplant yetersizliğine yol açabilen anti-N antikorları oluşabilir. Formaldehit fistül yerinde yanma ve diyaliz esnasında kaşıntı nedeni olabilir. Hayvan deneylerinde formaldehitin karsinojenik etkisinin gösterilmesi hasta ve personelin korunması açısından formaldehit konsantrasyonunun ortamda belirli düzeyin altında olması önerilmektedir. Diyalizerler bakteri veya endotoksin ile kontamine olabilir. Diyalizer klirensi ve ultrafiltrasyon azalabilir. İşlem esnasında bir diyalizerden sonrakine infeksiyon ajanı nakledilebilir.

Hepatit B ve HIV nakli için risk artışı söz konusu değildir. Bununla birlikte HBs antijeni pozitif hastalara ancak ayrı bir cihaz varsa reuse uygulanabilir. Akut hepatit ve sepsisli hastalar reuse programına alınmamalıdırlar. Güvenli ve etkili bir reuse uygulaması için standart koşulların sağlanması ve önerilere uyulması gereklidir.

KAYNAKLAR 1.Kaufman AM, Godmere RO, Levin NW. Dialyzer reuse. Handbook of Dialysis. Daugirdas JT, Ing TS (eds). Little, Brown and Company, Boston 1994: 137-146. 2.Ogden DA. Dialyzer reuse. Clinical Dialysis. Nissenson AR, Fine RN, Gentile DE (eds). Appleton & Lange, Connecticut 1994: 69-96.