KONU 25: AIDS

Human immunodeficiency virus (HIV) infeksiyonu tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de giderek yaygınlaşmaktadır. Ülkemizde hemodiyaliz ünitelerinde AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) henüz yaygın bir sorun değildir, medyaya da yansımış birkaç hasta vardır ancak gelecekte hemodiyaliz ünitelerinde AIDS’e bağlı sorunların artması beklenmektedir. Öte yandan, sağlık personelinin ve toplumun AIDS konusundaki yetersiz bilgisi AIDS hastaları ve hastalığına karşı abartılı tepkilere neden olmaktadır.

HIV virusu ile infekte kişilerde belirti ve bulgular asemptomatik taşıyıcıdan multisistemik bir hastalığa (AIDS) kadar geniş bir spektrum gösterir. İlerlemiş AIDS’te halsizlik, zayıflama, hayatı tehdit eden infeksiyonlar ve atipik kanserler izlenir. HIV ile infekte hastalarda böbrek hastalığı insidansı % 2-10 arasında bildirilmiştir. Bu hastaların bir kısmında son dönem böbrek yetmezliği veya akut böbrek yetmezliği görülmekte ve hastalara diyaliz tedavisi uygulanmaktadır. Son dönem böbrek yetmezliği olan hastalara kan transfüzyonu, renal transplantasyon, iğne batması veya cinsel temas ile de HIV infeksiyonu bulaşabilir.

Diyaliz ünitelerinde, HIV infeksiyonu olan hastalarda, genel dezenfeksiyon kuralları (Bakınız Konu 18) yeterlidir. HIV infeksiyonuna özgü prensipler aşağıda belirtilmiştir;

1.İshal, solunum problemleri, böbrek yetmezliği olan şiddetli AIDS hastalarında diyaliz esnasında toplum kaynaklı infeksiyonların bulaşmasını önlemek için izolasyon yapılmalıdır

2.Diyalizer ve hemodiyaliz setlerine reuse (yeniden kullanım) işlemi uygulanabilir. Reuse işlemi sosyal ve ruhsal sorunlara yol açabilir. HIV ile infekte hastaların diyalizer ve setlerine reuse işlemi uygulamayan, uygulanmasını önermeyen merkezler de vardır.

3.Hemodiyaliz personeli mutlaka eldiven giymeli, tüm keskin maddeler ve iğneler diyalizden sonra uygun şekilde imha edilmelidir.

4.Hemodiyaliz makinesinin ayrılması gerekmez. Diyalizden sonra makinenin dışı hipoklorit, içi formaldehit ile temizlenmelidir. Ülkemiz koşullarında sosyal ve ruhsal gerekçelerle HIV pozitif hastaların makineleri ayrılabilir.

5.İnfeksiyon kontrolu amacı ile hastaların ve sağlık personelinde rutin olarak HIV antikoru taranması önerilmez. Ancak bu görüşe katılmayan merkezler de vardır. Ülkemizde 23 Haziran 1995 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Diyaliz Merkezleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’te belirtildiği gibi Diyaliz personelinin, özel durumlar hariç, 6 ayda bir AIDS taramasından geçirilmesi zorunludur. Aynı yönetmeliğe göre diyaliz tedavisine ilk kez alınacak hastalarda, tedaviye başlamadan önce HIV taranması ve 6 ayda bir HIV tetkikleri yapılmalıdır.

6.Hastalar ve sağlık personeli için AIDS konusunda bir eğitim programı uygulanmalıdır.

7.HIV infeksiyonunun infektivitesinin düşük olduğu ve kolaylıkla dezenfekte edilebileceği (56°C ısıda 8 dakika, 60°C ısıda 6 dakika, % 70’lik ethanol, isopropanol veya chlorine [50 mg/l] ile 15-20 saniye) unutulmamalıdır.

HIV infeksiyonu olan hastalarda uygulanması gereken diyaliz tedavisi konusunda tartışmalar sürmektedir; hemodiyaliz ve periton diyalizi rahatlıkla uygulanabilir. Ancak ev diyalizi (Bakınız Konu 14) ile hastalığın diyaliz personeli ve diğer hastalara bulaşma riski azaltılabilir. Periton diyalizi uygulanıyor ise peritondan boşaltılan diyalizatın infeksiyonu bulaştırma potansiyeli taşıdığı unutulmamalıdır.

KAYNAKLAR

1.Lentino JR, Leehey DJ. Infections. Handbook of Dialysis. Daugirdas JT, Ing TS (eds). Little, Brown and Company, Boston 1994: 469-490. 2.Rao TKS. Human immunodeficiency virus infection in dialysis patients. Replacement of renal function by dialysis. Jacobs C, Kjellstrand CM, Koch KM, Winchester JF (eds). Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1996: 1123-1132. 3.Utaş C. Sistemik Hastalıklarda Böbrek Tutulumu. Nefroloji El Kitabı. Akpolat T, Arık N (eds). Hekimler Yayın Birliği, Ankara 1996: 139-155. 4.Türk Nefroloji Derneği, Registry, 1995-1999.